Fotoğraf için Telif Uyuşmazlıkları ve Arabuluculuk

Günümüzde yazıdan çok görsel malzeme tüketilmektedir. Sosyal paylaşım ağlarında her salisede çok sayıda görsel malzeme el değiştirmektedir. Çok sayıda fotoğraf haksahibi olmayanlar tarafından işlenmektedir. Ve nihayet artık fotoğraf yapay zekanın da ilgi alanına girmiştir. Yapay zeka programları ile internet ortamından alınan fotoğraflar işlenmiş ise telif sorunu daha da büyük bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sosyal medya sosyal mi? tartışmaları yapılana dursun, “Görülüyorum o halde varım” sloganı almış başını gitmiştir. İşin ilginç tarafı profesyoneller iş geliştirme hedefleri için sosyal medya platformlarını ve görselleri (fotoğraf, video vb) işlerinde kullanmak zorundadır. O fotoğrafın kim tarafından üretildiği (Fotoğrafı çeken kişi) ya da fotoğrafta yeralan kişilerin hakları üzerinde hiç durulmamaktadır. Ne yazık ki ülkemizde fotoğraf  ihlalleri ciddi boyuttadır ve fotoğrafların izinsiz, isimsiz ve imzasız kullanılması konusuna yeteri kadar önem verilmemektedir.

1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 27.maddesi uyarınca herkes vücuda getirdiği her türlü bilim, edebiyat ve sanat eserlerinden doğan manevi ve parayla ölçülebilir menfaatlerinin korunmasını isteme hakkına sahiptir.

Fotoğraf eserleri ile ilgili düzenleme ülkemizde ilk kez 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile başlamıştır. Ayrıca, haksız rekabet hükümlerine göre Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’na göre de fotoğraf korunmaktadır.

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 1.maddesinde eser kavramı tanımlanmış olup,ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri ve sinema eserleri ; eser olarak kabul edilmiştir. Kanunumuza göre , fotoğraf sahibinin hususiyetini taşıyorsa ve estetik unsurlar içeriyorsa güzel sanat eseri olarak kabul edilmektedir. Eğer fotoğrafda estetik yoksa, ancak teknik ve ilmi mahiyet taşıyorsa ilim ve edebiyat eseri olarak kabul edilmektedir. 

Fotoğraftan kaynaklı özel hukuk ihtilaflarının arabuluculuk yoluyla ve fotoğraftan kaynaklı ceza davalarının da uzlaştırma yoluyla çözüme kavuşturulması ve onarıcı adaletin devreye alınması toplumsal barışımıza katkı sağlayacaktır. Şöyle ki,5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 71.maddesinde sayılan ‘manevi ,mali veya bağlantılı haklara tecavüz davaları’ uzlaştırma kapsamına alınmış suçlardır. Yine TCK 134 madde de düzenlenen özel hayatın gizliliği ve TCK 123 maddesinde düzenlenen kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu da uzlaştırma kapsamındaki suçlardır.

Sonuç olarak; arabuluculuğun ve uzlaştırmanın etkin kullanılması Adalet Tanrıçası Themis’in omuzlarındaki ağır yükü hafifleterek, daha rafine bir yargılamayı da sağlayacaktır. Alanında yetkin arabulucular sayesinde, verimli müzakereler yapılarak ihtilafları ve hatta husumetleri çözerek bireysel barışı ve nihayetinde toplumsal barışı tesis etmek hayal olmayıp, aksine üzerinde ciddi çalışmayı hakeden önemli bir projedir.